Gmina Ryńsk

Gmina Ryńsk to ponad 200 km2, na których można znaleźć wiele terenów leśnych, jezior i zabytków, a także ciekawych faktów z historii współczesnej i tej nieco odleglejszej. Ziemia Chełmińska, na której znajduje się gmina zapisała się w narodowej historii dzięki niezwykle patriotycznej działalności Towarzystwa Jaszczurczego. W powiecie wąbrzeskim gmina Ryńsk jest największą pod względem powierzchni jednostką samorządu terytorialnego. Jest to 21 sołectw skupiających aż 35 miejscowości, na terenie, których mieszka niemal 9 tys. mieszkańców.

Historia gminy

W zaraniach państwa polskiego teren Ziemi Chełmińskiej był kresową kasztelanią i miejscem ciągłych walk z plemionami bałtyckimi. W połowie X wieku władcy państwa Polan zakończyli proces jednoczenia Ziem Wielkopolski, Kujaw i Mazowsza, w tym także regionu Chełmińskiego. W wyniku podziału Polski testamentem Bolesława Krzywoustego Ziemia Chełmińska weszła w skład dzielnicy mazowieckiej. W celu obrony ziem przed najazdem pruskim w 1226 roku Konrad Mazowiecki sprowadził na ten teren Krzyżaków i nadał zakonowi Ziemię Chełmińską. Dopiero wojna trzynastoletnia (1454-1466 r.) i II pokój toruński w 1466 r. spowodowały powrót Ziemi Chełmińskiej do państwa polskiego. Odtąd Ziemia Chełmińska wchodziła w skład Prus Królewskich.
Największą świetność Wąbrzeźna i okolicznych miejscowości przypada na II połowę XVI wieku i początek wieku XVII. Wokół miasta rozciągały się wówczas dobra biskupa chełmińskiego, stanowiące tzw. klucz wąbrzeski. Późniejsze działania wojsk szwedzkich na terenie Ziemi Chełmińskiej spowodowały znaczne zniszczenia wsi i folwarków.
Od 1773 roku Ziemia Chełmińska znalazła się pod zaborem pruskim. Dokonano wówczas konfiskaty dóbr kościelnych, szlacheckich i starostw. Sprowadzono osadników z Niemiec. W latach 1807-1815 ziemie chełmińskie włączono do Księstwa Warszawskiego, a po 1815 roku ponownie wróciły do Prus. W 1887 roku utworzono powiat wąbrzeski, który po pierwszej wojnie światowej wszedł w skład nowo utworzonego województwa pomorskiego.
W latach 1939-45 województwo włączono do Rzeszy Niemieckiej.
Po II wojnie światowej ponownie utworzono województwo pomorskie z powiatem wąbrzeskim. W 1975 roku zlikwidowano powiaty. W ramach tej reformy administracyjnej powstała Gmina Wąbrzeźno. Siedzibą gminy po dziś dzień jest miasto Wąbrzeźno.

Kultura i zabytki

Charakterystyczną cechą osadnictwa na terenie gminy jest występowanie wsi i osiedli dworskich. Wsie przydrożnicowe powstawały w okresie zaboru pruskiego, a wielodrożnicowe w wyniku nieplanowanej rozbudowy wsi w wieku XX. Zespoły dworskie znajdują się w 19 miejscowościach. Do najokazalszych i najlepiej zachowanych należą te znajdujące się w Nielubiu, Ryńsku, Sosnówce, Wałyczu, Węgorzynie i Wroniu.
Obiektami o znacznej wartości kulturowej są także cmentarze, kościoły, niektóre szkoły, karczmy, leśniczówki, budynki gorzelni, kuźni, plebani i mleczarni.
Gmina Ryńsk jest jednostką administracyjną o cechach gminy podmiejskiej. Podstawą jej funkcjonowania jest produkcja rolnicza.

Najbardziej wartościowe obiekty należące do dziedzictwa kulturowego Gminy Ryńsk zostały wpisane do rejestru zabytków województwa kujawsko-pomorskiego, są to:

- kościół poewangelicki (obecnie rzymskokatolicki) w Jarantowicach, wybudowany w 1785 r., o drewnianej konstrukcji
- kościół parafialny rzymskokatolicki w Orzechowie, wzniesiony w stylu gotyckim na przełomie XIII/XIV w.,
- kościół parafialny rzymskokatolicki w Zieleniu, wzniesiony w stylu gotyckim w 1 połowie XIV w.,
- dworek myśliwski we Wroniu, wybudowany w stylu eklektycznym na przełomie XIX i XX w.,
- zespół pałacowo-parkowy we Wroniu. Zespół obejmuje dworek z przełomu XIX i XX w., park typu krajobrazowego o pow. 2,3 ha z połowy XIX w. (z zachowanym układem przestrzennym i okazałym, różnogatunkowym drzewostanem), kościół z XIV w. i spichlerz.,
- pałac w zespole pałacowo-parkowym w Wałyczu, wybudowany w stylu eklektycznym w XIX w. Pałac został rozbudowany na początku XX wieku i odnowiony w latach 80 tych XX w. Od 1921 roku właścicielem posiadłości w Wałyczu był hrabia Aleksander Dąmbski. Kompleks budynków otoczony jest parkiem krajobrazowym z połowy XIX wieku, z okazałym ponad 100 letnim drzewostanem i niewielkim stawem,
- kościół rzymskokatolicki w Ryńsku, zbudowany w stylu gotyckim w pierwszej połowie XIV w.,
- grodzisko w Ryńsku, z VIII – XIV w.,
- chata wiejska w Stanisławkach, zbudowana w połowie XIX w.

Przyroda

Gmina Ryńsk ma duże walory przyrodnicze z uwagi na występowanie obszaru chronionego krajobrazu oraz obiektów indywidualnej ochrony przyrody. Większość, bo aż 73 % terenów gminy to użytki rolne. 3 tys. ha lasów, to również niezły wynik na tle naszego powiatu. Poza tym na obszarze gminy występują m.in.:

- rezerwat przyrody "Wronie",
- obszar kompleksu torfowiskowo-jeziorno-leśnego Zgniłka-Wieczno-Wronie,
- 14 pomników przyrody oraz użytków ekologicznych położone na terenach leśnych.

Znaczącym elementem środowiska przyrodniczego są także zabytkowe parki. Na obszarze gminy znajduje się 21 zabytkowych parków o łącznej powierzchni 28,6 ha, które pełnią ważną funkcję ekologiczną wzbogacając i urozmaicając środowisko przyrodnicze krajobrazu gminy Ryńsk. Bardzo interesującym obiektem przyrodniczym na terenie gminy Ryńsk jest tzw. „Bagno Zgniłka”. Jest to największe na terenie Pojezierza Chełmińskiego torfowisko. Świat zwierząt za sprawą zróżnicowanych terenów jest bardzo różnorodny. Z płazów i gadów spotyka się żabę jeziorową, żabę moczarową, ropuchę szarą i zieloną, kumaka nizinnego, rzekotkę drzewną, traszke grzybiastą i zwyczajną, zaskrońca i zmiję zygzakowatą. Ptaki reprezentowane są przez kilkadziesiąt gatunków, z których należy wymienić żurawia, dudka, świerszczyka, derkacza, remiza i świergotka łąkowego. Poza tym na terenie gminy przebywa wiele gatunków zwierząt łownych. Teren gminy Ryńsk wzbogacają liczne jeziora. Do największych należą: Wieczno, Zamkowe, Sitno, Szczurkowskie i Radowiskie. Część jezior charakteryzuje się korzystną dostępnością turystyczną i nadaje się do celów rekreacyjno-wypoczynkowych. Nad jeziorem "Wieczno" w Przydworzu położony jest ośrodek wypoczynkowy.

Inwestycje

Gmina Ryńsk zrealizowała wiele inwestycji w obszarach infrastruktury drogowej, wodociągowej i kanalizacyjnej, edukacyjnej, kulturalnej, sportowej i turystycznej. Obiekty szkolne i oddziały przedszkolne z wyposażeniem, świetlice wiejskie w każdym sołectwie, place zabaw, fitness i boiska sportowe, drogi o nawierzchni asfaltowej i tłuczniowej to najbardziej widoczne efekty rozbudowy infrastruktury gminy na przestrzeni ostatnich lat wpływającej bezpośrednio na poprawę standardu i warunków życia naszych mieszkańców.
W ramach zrealizowanych inwestycji wybudowano 17,8 km dróg o nawierzchni asfaltowej.
Rozbudowano i zmodernizowano stacje uzdatniania wody w Czystochlebiu i Zieleniu oraz wykonano 66,2 km sieci wodociągowej z przyłączami i 29 km sieci kanalizacyjnej.
Wybudowano 3 świetlice oraz rozbudowano i wyremontowano 20 świetlic. Wybudowano 3 boiska wielofunkcyjne o nawierzchni syntetycznej, boisko trawiaste oraz urządzono 23 place zabaw i 26 placów fitness.

Do najważniejszych inwestycji zrealizowanych w ostatnich latach zaliczyć można:

Infrastruktura szkolna:
- termomodernizacja Zespołu Szkół w Zieleniu
- budowa sali gimnastycznej w Zespole Szkół w Myśliwcu
- rozbudowa budynku gimnazjum w Ryńsku
- rozbudowa budynku Szkoły Podstawowej w Jarantowicach

Infrastruktura wodociągowa i kanalizacyjna:
- budowa sieci wodociągowej w miejscowościach Małe Radowiska, Zieleń, Pływaczewo, Przydwórz, Myśliwiec, Węgorzyn, Orzechowo, Wałycz, Wałyczyk, Ryńsk
- budowa kanalizacji sanitarnej dla wsi Ryńsk, Sosnówka, Trzcino, Przydwórz, Plebanka, Wałycz (Osiedle Leśne)
- modernizacja stacji uzdatniania wody w Czystochlebiu i Zieleniu

Infrastruktura drogowa:
- przebudowa drogi gminnej Sitno – Jarantowice
- przebudowa drogi gminnej relacji Myśliwiec – Sitno
- przebudowa i modernizacja drogi relacji Orzechowo – Orzechówko
- przebudowa drogi w Wałyczu – Myśliwiec
- przebudowa drogi gminnej Nielub – Ludowice
- przebudowa drogi gminnej Łabędź – Wronie
- remont drogi gminnej Ryńsk – Zajączkowo

Infrastruktura kulturalna:
- utworzenie Centrum Tradycji Rybackich w Orzechówku
- utworzenie Gminnego Centrum Rękodzieła i Tradycji Lokalnych w Trzcianie
- rozbudowa budynków świetlic wraz z zagospodarowaniem terenu w Sitnie, Stanisławkach i Wałyczu
- budowa budynku świetlicy wiejskiej w Nielubiu wraz z parkingiem i placem zabaw przy świetlicy
- przebudowa budynku na świetlicę wiejską we Wroniu
- termomodernizacja budynków świetlic w Jaworzu, Łabędziu, Orzechowie, Pływaczewie, Przydworzu, Wałyczyku, Zieleniu,
- budowa remiz OSP w Jarantowicach, Ludowicach i Orzechowie

Sport i rekreacja:
- budowa boisk wielofunkcyjnych w Jarantowicach, Ryńsku i Zieleniu
- budowa i modernizacja boisk w Nielubiu, Ryńsku i Wałyczu
- urządzono 23 place zabaw i 26 placów fitness

W wyniku modernizacji infrastruktury turystycznej Ośrodek Wypoczynkowy w Przydworzu dysponuje rozległą plażą, polem namiotowym, budynkiem obsługi turystycznej z bazą noclegową, hotelem, domkami letniskowymi, strzeżonym parkingiem oraz bazą gastronomiczno-handlową. Na miejscu istnieje możliwość wypożyczenia sprzętu wodnego.

Gmina Ryńsk posiada aż 182 ha terenów inwestycyjnych typu greenfield objętych wsparciem Pomorskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej (PSSE). Bardzo sprzyjająca lokacja to szczególny atut tych terenów, ponieważ znajdują się one 20 km od autostrady A1, 8 km od drogi krajowej nr 15, 80 km od lotniska w Bydgoszczy. W pobliżu terenów inwestycyjnych przebiega linia kolejowa relacji Poznań Iława - Olsztyn. Planowane są kolejne projekty inwestycyjne, które będą zmieniały wizerunek Gminy i wpłyną na jej dalszy rozwój. Program inwestycyjny Gminy przewiduję rewitalizacje wsi, dalszą przebudowę dróg, rozbudowę infrastruktury wodociągowej, budowę ścieżek rowerowych i chodników, budowę przedszkoli, rozbudowę infrastruktury sportowej i rekreacyjnej.

Te informacje to tylko zarys tego, co można znaleźć w naszej gminie. Ciężko ocenić znaczenie wielu walorów nie mając ich przed sobą, lub nie widząc ich znaczenia w życiu codziennym. Charakter naszego miejsca zamieszkania jest niepowtarzalny, i jest to zasługą przede wszystkim ludzi, którzy tu mieszkają. To oni stanowią tożsamość naszej gminy, jej kulturę i znaczenie powstających tu inwestycji.